Duża wieś gminna, o cechach małego miasteczka, położona nad małym jeziorkiem (9 hektarów) o tej samej nazwie. Pierwsza wzmianka o istnieniu wsi pochodzi z 1335 roku. Nazywała się ona wówczas Rybyn. Wieś została założona na ziemiach wchodzących w skład klucza lubawskiego, należących do dóbr biskupstwa chełmińskiego. Zanim ukształtowała się współczesna nazwa wsi, określano ją jako: Rybin (XIV w.), Rybień (XIV w.), Rieben (1400r.), Ribyn (XV w.), Reyben (XV w.), Rubnau (xv w.), Reybenn (1570 r.), Ribno (XVII w.), Rybno (od XVII w.), Ruebenau i Ruebnau.
Na mocy drugiego pokoju toruńskiego z 1466 roku wieś znalazła się w obrębie Królestwa Polskiego. W czasie najazdu Szwedów na Polskę w skutek wyniszczającej wojny (1655-1660) - potopu szwedzkiego osada znacznie ucierpiała. W 1667 roku Rybno wizytował kanonik J. L. Strzesz. Z jego zapisek wynika, że mieszkało tu 2 sołtysów (każdy na 2 włókach ziemi), 12 szlachciców, 5 włościan, karczmarz (na 12 włókach) i leman (na 2 włókach). W 1706 roku wieś wizytował biskup chełmiński Teodor Andrzej Potocki, sprawujący swój urząd w latach 1699-1712. Rybno należało wówczas do parafii w Rumianie, a jego powierzchnia wynosiła 34 włóki. W 1886 roku we wsi, położonej na 752 hektarach, było 60 domów mieszkalnych i 63 budynki gospodarcze. Mieszkały tu 523 osoby (513 katolików i 10 ewangelików). Natomiast w 1885 roku w Rybnie stało 85 budynków mieszkalnych i 59 gospodarczych. Wieś liczyła wtedy 692 osoby. Około 1785 roku założono tu pierwszą szkołę. W roku 1867 naukę pobierało w niej 92 uczniów z rodzin katolickich pochodzących zarówno z Rybna jak i z okolicznych wsi: Grabacza, Kopaniarzy, Wer i Zary-binka. W 1905 roku zbudowano tu nową szkołę. W okresie II Rzeczypospolitej Rybno było wsią gminną i należało najpierw do powiatu lubawskiego a od 1932 roku do powiatu działdowskiego. W 1929 roku oddano do użytku pierwszy kościół parafialny o konstrukcji drewniano-murowanej oraz założono cmentarz na dwóch morgach ziemi (1,12 ha). Zabudowa wsi już wtedy była przeważnie murowana. Funkcjonowały tu między innymi: powszechna szkoła czteroklasowa (159 dzieci w 1928 roku i 219 w 1937 roku), tartak, stacja benzynowa oraz duże targowisko. W 1931 roku we wsi mieszkało 1123 mieszkańców, a 3 lata później już 1202.
W 1988 roku oddano do użytku drugi kościół pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa. Przejął on funkcję kościoła parafialnego. Świątynia zbudowana jest z cegły ceramicznej z dwuspadowym dachem i czterokondygnacyjną wieżą. W salowym wnętrzu do zabytkowych przedmiotów należą organy o współczesnej oprawie zewnętrznej i wyposażeniu przebudowanym w 1941 roku.
Do czasów dzisiejszych zachował się przedwojenny kościół z głównym ołtarzem zestawionym z elementów marienistycznych oraz eklektyczną amboną z początku XX wieku, budynek szkoły a także liczne budowle murowane. Na skraju wsi znajdowało się grodzisko wczesnośredniowieczne (XII-XIII wiek) zwane Groszkowską Górą. Zostało ono zbudowane przez słowiańskie plemię Mazowszan i należy do jednych z najbardziej wysuniętych na północ. Zlokalizowane było przy strudze łączącej położone obok siebie jeziora Rybno i Zarybinek. W tamtych czasach zapewne były to tereny podmokłe, a więc trudno dostępne. O jego charakterze obronnym świadczył siedmiometrowej wysokości wał, rozebrany pod koniec XIX wieku, oraz fosa okalająca dawny gród. W 1890 roku przeprowadzono tu badania archeologiczne. W ich efekcie znaleziono fragmenty naczyń ceramicznych oraz ka-błączek skroniowy wykonany ze srebra.
Wieś posiada rozwiniętą strukturę handlowo-usługową. Ponadto znajdują się tu między innymi: wspomniane 2 kościoły katolickie, szkoła podstawowa, gimnazjum, stacja kolejowa (na trasie Działdowo-Iława), przystanek autobusowy, stacja paliwowa, ośrodek zdrowia, apteka, punkt weterynaryjny, dwie restauracje, dwa bary, komisariat policji oraz urząd pocztowy.
Rozwinięta jest również baza noclegowa: kwatery prywatne, gospodarstwa agroturystyczne, pole namiotowe nad jeziorem Zarybinek oraz schronisko młodzieżowe w budynku szkoły (czynne w sezonie letnim). W ostatnich latach, bo w 1998 roku, wieś skanalizowano i oddano do użytku nowoczesną oczyszczalnię ścieków.
We wsi rośnie kilka okazałych drzew objętych ochroną prawną, między innymi największy na obszarze Welskiego Parku Krajobrazowego okaz lipy drobnolistnej o obwodzie 530 cm. Na południe od wsi, tuż za torami kolejowymi, znajduje się projektowany rezerwat limnologiczny Jezioro Neliwa. Przedmiotem ochrony ma być zarastające jezioro z silnie rozwiniętą roślinnością wodną. Jest ono wzorcowym przykładem ostatniej fazy zarastania (zanikania) naturalnego zbiornika wodnego.
źródło: "Przewodnik po zabytkach kultury materialnej Welskiego Parku Krajobrazowego" Wydanie II - poprawione, Autorzy tekstów: Jarosław Kapiński, Wanda Grodzka, Wydawca: Welski Park Krajobrazowy, ISBN 83-914630-0-1 str. 33
Wyświetl większą mapę
