Zabytkowy kościół w Rumianie
Pierwszą małą kapliczkę z polnych kamieni zbudowano w Rumianie w XVI wieku, w tym samym stuleciu musiano tu zbudować kościół, gdyż Rumian stał się siedzibą parafii. Do parafii tej należały następujące wsie: Dębień, Gronowo, Jeglia, Kostkowo, Lesiak, Nowa Wieś, Rybno, Gutowo, Naguszewo i Rudnik. W 1714 roku zbudowano nową, drewnianą świątynię opierając się na stylu barokowym. Obiekt wykonano o konstrukcji zrębowej, odeskowanej z zewnątrz, krytej gontem i osadzonej na kamiennym cokole. W 1967 roku kościół wpisano do rejestru zabytków. Uwagę zwraca tu również zabytkowy wystrój wnętrza kościoła. Między innymi znajdują się tu ołtarze: późnorenesansowy św. Krzyża, barokowy i główny z XVIII w. Organy, o zewnętrznej neobarokowej oprawie zostały zbudowane przez Paula B. Voelknera i pochodzą z 1909 roku. W kościele znajduje się wiele przedmiotów reprezentujących sztukę złotniczą: późnogotycki krzyż relikwiarzowy i pacyfikat z pierwszej połowy XVI wieku, monstrancja retabulowa z XVII wieku, relikwiarz z końca XVII wieku oraz rokokowe ostensorium wykonane przez Karola Magierskiego z Torunia. Obok zabytkowego kościoła pod wezwaniem św. Barbary z 1714 roku stoi budynek plebanii z początku XX wieku. Kościół otoczony jest starymi lipami drobnolistnymi, zaliczanymi do pomników przyrody. Najbardziej okazała z nich ma 423 cm obwodu. Do obiektów zabytkowych we wsi zaliczone są także budynek szkoły pochodzący z XIX wieku i nieczynny dziś młyn wodny z 1940 roku.
Wirtualny spacer
Ruiny kościoła z początków XV w.
Około 1400 roku w Szczuplinach, na wzniesieniu nad brzegiem jeziora Rumian, zbudowany został murowany kościół pod wezwaniem św. Barbary. W XVI wieku wieś figurowała pod nazwą Scipel (mapa Kacpra Henneberga). W pierwszej połowie XVI wieku kościół przeszedł w ręce luteran a Szczupliny zostały siedzibą parafii ewangelicko - augsburskiej. W tym czasie jej powierzchnia, łącznie z obszarem sąsiadującej Nowej Wsi, wynosiła 40 włók (około 720 hektarów). W drugiej połowie XVI wieku i w XVII wieku wieś należała do rodziny Oleśnickich (von Oelsnitz). Byli oni hojnymi ofiarodawcami kościoła ewangelickiego. Między innymi ufundowali: odlany w Malborku dzwon kościelny (1568 r.), srebrny kielich ze znakiem probierczym w kształcie polskiego orła (1636 r.), ołtarz (1646 r.), obraz przedstawiający adorację Barbary i Karola Oleśnickich z dziećmi. W owym czasie w kościele znajdował się również tryptyk (pozostałość po dawnym ołtarzu) ofiarowany przez proboszcza Andrzeja Falcoviusa oraz ławka kolatorska z herbem.
W 1830 roku kościół poddano generalnemu remontowi. Odnowiono cały obiekt, nadbudowano wieżę a całość otoczono kamiennym murem. W tym czasie do kościoła ewangelickiego należało 12 hektarów ziemi, z czego 10 zajmowały grunty orne, pozostałe zaś 2 hektary stanowiły łąki i pastwiska.
W 1954 roku jego stopień zniszczenia oszacowano aż na 70%. W 1967 roku wpisano go do rejestru zabytków a około 1970 roku rozebrano. Do chwili obecnej zachowały się jedynie ruiny murowanej wieży (fragment muru o znacznej grubości z przyporą) oraz resztki betonowych wykończeń grobów przykościelnego cmentarza z drugiej połowy XIX wieku. Ze względu na to warto przypomnieć stan tej gotyckiej świątyni z okresu XX-lecia międzywojennego. Kościół był murowany z kamienia, trójbocznie zakończony od wschodu. W północnej części znajdowała się szachulcowa zakrystia a w południowej - kruchta. Dach siodłowy, pokryty był gontem (a przed 1916 rokiem dachówkami). Otwory okienne były zamknięte spłaszczonym łukiem. Od strony jeziora znajdowała się kwadratowa wieża. Jej dolna część była murowana z kamienia, natomiast górna - szachulcowa była pokryta dachem namiotowym. Wnętrze orientowane, salowe a w nim znajdowały się: ławka kolatorska z herbem z początku XVII wieku, tryptyk na desce z 1646 roku, płyta nagrobna rodziny Oleśnickich z 1654 roku, epitafium Oleśnickich na desce z połowy XVII wieku, ołtarz ambonowy z XVIII wieku. Z wyposażenia kościoła do dziś zachowały się jedynie elementy ołtarza głównego oraz znajdujące się w kościele parafialnym w Koszelewach - organy i dwa dzwony.
Do obiektów zabytkowych w Szczuplinach należy również dom z bali drewnianych mieszkalny drogomistrza z końca lat trzydziestych XX wieku oraz czynna kaplica katolicka w budynku poszkolnym z drugiej połowy XIX wieku.
We wsi na uwagę zasługują zachowane ślady wczesnośredniowiecznego grodziska. Było ono wzniesione na lewym, wysokim brzegu rzeki Wel w miejscu gdzie wpada ona do jeziora Rumian. Gród ten stanowił najbardziej na północ wysunięty przyczółek Mazowszan. Został on zdobyty i zniszczony w XIII wieku w czasie najazdu pruskiego plemienia Jaćwingów dowodzonego przez Skomanda.
Rezerwat "Ostrów Tarczyński"
Ostrów Tarczyński utworzony został w 1993r na powierzchni 108,58 ha. Teren rezerwatu znajduje się pomiędzy dwoma jeziorami: Grądy i Tarczyńskie, a od północy oddzielony od lądu rzeką (tzw. krótka rzeka). Dojście do rezerwatu możliwe jest wyłącznie od strony południowej. Położenie i konfiguracja terenu sugerują, że w przeszłości uroczysko to było półwyspem lub wyspą a jeziora łączyły się. Celem ochrony tego rezerwatu jest zachowanie urozmaiconego pod względem rzeźby terenu, z mozaiką siedlisk i zespołów roślinnych oraz ostoi licznych gatunków ptaków. Urozmaicona rzeźba terenu sprawia, że w rezerwacie występuje duże zróżnicowanie warunków siedliskowych i zespołów roślinnych. Rezerwat obejmuje bór mieszany z fragmentami lasów grądowych. Z gatunków drzewiastych w rezerwacie występują: sosna: 70%, dąb: 11%, brzoza: 8,9%, olsza: 5,3%, świerk: 4,4%. Najwięcej jest drzewostanów około 100 letnich (74%). Bogata jest także szata roślinna podszytu i runa, zmieniająca się w zależności od typu siedliskowego lasu. W runie borów mieszanych rosną m.in. chronione widłaki (goździsty i jałowcowaty), konwalie. W zachodniej części rezerwatu znajdują się siedliska grądowe. Występuje tam bogaty skład gatunkowy drzewostanów, podszytu i runa, charakteryzujący się zmiennością sezonową. W runie występują: piżmaczek, czartawa drobna, podagrycznik. Urozmaiceniem terenu są zagłębienia terenowe z roślinnością torfowiskową. Największe i najciekawsze pod tym względem jest torfowisko w południowej części rezerwatu. Ekosystemy leśne rezerwatu oraz przylegające do nich ekosystemy bagienno-jeziorowe jeziora Tarczyńskiego i jeziora Grądy, są bardzo cenne pod względem ornitologicznym. Ostrów Tarczyński jest ostoją 85 gatunków ptaków lęgowych i 9 gatunków zalatujących. Występują tu ptaki związane ze środowiskiem leśnym oraz z otaczającymi rezerwat wodami. Można tu spotkać myszołowa, kanię rudą, bielika oraz rybołowa. W obrębie rezerwatu gnieżdżą się ptaki takie jak: krakwa, gągoł, nurogęś, perkoz zausznik, sieweczka rzeczna, bekas kszyk, brodziec samotny, brodziec piskliwy, turkawka, pójdźka, puszczyk, sowa uszata, zimorodek, dudek krętogłów oraz cztery gatunki dzięciołów. Można tu także spotkać bociana czarnego oraz orlika krzykliwego.
